انتشار یافته در فصلنامه طب در ورزش

به عنوان یک ورزشکار، ممکن است به علت بیماری یا وضعیت پزشکی نیاز به داروی خاصی داشته باشید. اگر این دارو حاوی ماده‌ای ممنوعه بوده یا به روشی تجویز شود که در فهرست مواد و روش‌های ممنوعه (لیست) باشد، می‌توانید درخواست  معافیت استفاده درمانی (TUE) ) بدهید.

پس از تایید TUE توسط سازمان های ذیربط این امکان به شما داده می شود که  از دارو یا روش ممنوعه استفاده کنید. زیرا این امر مزیت رقابتی برای شما ایجاد نکرده بلکه رقابت شما در وضعیت سلامتی مناسب را تضمین می کند.

فرم معافیت از مصرف دارو TUE) ) تضمین می‌کند که ورزشکاران می‌توانند برای شرایط پزشکی خود - حتی اگر درمان شامل استفاده از یک ماده یا روش ممنوعه باشد - تحت درمان قرار گیرند و در عین حال از مجازات محرومیت در امان باشند.

قبل از مصرف هرگونه دارو، به عنوان یک ورزشکار، باید وضعیت آن را در فهرست مواد و روشهای ممنوعه یا با سازمان مبارزه با دوپینگ ADO) ) خود بررسی کنید. اگر ماده ممنوعه باشد، باید مراحل درخواست مجوز استفاده از دارو (TUE) ) را دنبال کنید.

استاندارد بین‌المللی معافیت‌های درمانی برای اولین بار در سال ۲۰۰۴ تصویب و از ۱ ژانویه ۲۰۰۵ لازم‌الاجرا شد. متعاقباً هفت بار اصلاح شد، هفتمین ویرایش این  دستورالعمل در ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۲ توسط کمیته اجرایی WADA تصویب و از ۱ ژانویه ۲۰۲۳ لازم‌الاجرا شد.

استاندارد بین‌المللی معافیت‌های درمانی، یک استاندارد بین‌المللی اجباری است که به عنوان بخشی از برنامه جهانی مبارزه با دوپینگ تدوین شده است. هدف از استاندارد بین‌المللی معافیت‌های درمانی، تعیین شرایطی است که باید برای اعطای معافیت درمانی یا  (TUE) رعایت شوند، که اجازه وجود یک ماده ممنوعه در نمونه ورزشکار یا استفاده یا تلاش برای استفاده، نگهداری و یا تجویز یا تلاش برای تجویز یک ماده ممنوعه یا روش ممنوعه به دلایل درمانی را می‌دهد؛ مسئولیت‌های تحمیل شده بر سازمان‌های مبارزه با دوپینگ در تصمیم‌گیری و ابلاغ تصمیمات TUE؛ فرآیند درخواست TUE توسط یک ورزشکار؛ فرآیند اعطای TUE توسط یک سازمان مبارزه با دوپینگ که توسط یک سازمان مبارزه با دوپینگ دیگر به رسمیت شناخته شده است؛ فرآیند بررسی تصمیمات TUE توسط WADA؛ و مقررات سختگیرانه محرمانگی که در مورد فرآیند TUE اعمال می‌شود.  

مسلما پرداختن به تمامی جزییات مطرح شده در پاراگراف بالا در این مقال نمیگنجد ولی می توان به عنوان اصل انکار ناپذیر و لازم الاجرا برای TUE به چند نکته مهم اشاره نمود.

اول باید به خاطر داشته باشیم که پر کردن فرم TUE توسط پزشک درمانگر به معنای اجازه مصرف دارو و یا روش ممنوعه نمی باشد و پروسه تایید توسط ارگان آنتی دوپینگ (ADO) و صدور مجوز استفاده حتما قبل از استفاده از دارو یا روش ممنوعه باید صورت بپذیرد. پس دوباره بر این اصل مهم تکیه می گردد که تنها تجویز درمانی یک پزشک در هر مقطع تخصصی به معنای مجوز استفاده از دارو و یا روش ممنوعه نیست.

در مرحله بعدی فرم TUE توسط پزشک توصیه کننده درمان پر می گردد و همراه با مستندات لازم جهت تشخیص بیماری که نیازمند استفاده از ماده یا روش ممنوعه می باشد به ارگان ارزیابی فرمهای معافیت درمانی ارگان آنتی دوپینگ (ADO) ارسال می گردد. این ارگان پس از پذیرش فرم را به کمیته معافیت درمانی ارسال می نماید (TUEC) و این کمیته تحت مدت حداکثر 21 روز فرم را ارزیابی نموده و در صورت تایید لزوم مصرف و عدم امکان جایگزینی روش و مواد غیرممنوعه با داروها و روشهای مجاز، مجوز استفاده را برای آن ماده و یا روش ممنوعه صادر می نماید. این مجوز به اطلاع ورزشکار رسانده شده و در گزارش ADAMS ثبت می گردد. دریافت این مجوز است که به ورزشکار اجازه استفاده از آن ماده و یا روش ممنوعه را می دهد. اگر این ورزشکار در مسابقات رسمی، مورد ارزیابی  دوپینگ قرار بگیرد وجود ماده یا روش ممنوعه ای که مجوز استفاده برای آن صادر گردیده است موجب مثبت شدن تست دوپینگ ورزشکار مذکور نمی گردد.

البته لازم به ذکر است که در موارد خاصی امکان Retroactive TUE نیز وجود دارد (ارسال درخواست معافیت مصرف پس از استفاده از دارو یا روش ممنوعه) که می توان به موارد اورژانسی در استفاده از دارو یا روش ممنوعه اشاره نمود مثلا ورزشکاری بدنبال یک حادثه نیاز اورژانسی به تزریق خون پیدا کند در چنین موارد می توان از فرم Retroactive TUE استفاده نمود نکته بسیار مهم داشتن مستندات کامل از اینکه استفاده از این دارو و یا روش ممنوعه اورژانسی و حیاتی بوده است یا مثلا ورزشکار از رده سنی پایینتر به رده ای که در ارزیابی دوپینگ شرکت وارد شده  و در صورتیکه قبل از این ارتقاء از ماده یا روش ممنوعه استفاده کرده باشد می تواند از فرم Retroactive TUE استفاده کند.

نکته دیگری که لازم به یادآوریست مواد ممنوعه به دو دسته تقسیم می گردند دسته اول موادی که همواره جز مواد ممنوعه محسوب میگردند (چه در نمونه گیری مسابقات چه در خارج مسابقات )که شامل تمامی لیست داروهای ممنوعه از S0 تا S5 می باشند. دسته دوم موادی هستند که فقط در حین مسابقه مثبت هستند و در نمونه گیریهای خارج از مسابقه دوپینگ محسوب نمیشوند (گروه S6 تا S9) . گروه S9 شامل داروهای گلوکوکورتیکوئیدها می باشند داروهای مرسومی که به اصطلاح داروهای کورتونی در بیماریها مورد استفاده قرار می گیرند. از ابتدای سال 2024 استفاده موضعی از گلوکوکورتیکوئیدهای تزریقی (مثل تزریق کورتون در مفاصل) نیازمند فرم TUE می باشد اما اگر این تزریق در دوران خارج از مسابقه صورت بپذیرد ورزشکاران عزیز باید به زمان پاک شدنwash-out)) دارو تا زمان مسابقات (in-competition) دقت کند همچنین اطلاعات و مستندات استفاده و علت استفاده از این داروها را جمع آوری که اگر قبل از پاک شدن این داروها تست دوپینگ در مسابقات انجام داده شد و تستشان مثبت گردید بتوانند این مستندات را جهت منفی شدن نتیجه تست دوپینگ در اختیار ارگان ارزیابی کننده (ارگان آنتی دوپینگ ملی، فدراسیونهای بین المللی  و یا ارگان ارزیابیهای دوپینگ وقایع ورزشی بزرگ) قرا ر دهند.

دکتر شمس الدین تقوی/پزشک-دارای دیپلم پزشکی ورزشی از IOC